Mei 2018

Geschreven door Henk Veraart (oogarts/ophthalmologist) en Maria Veraart (psychologe)

“Of we het leuk zouden vinden om met FAD (Friends of the African Dream ) twee weken naar Sierra Leone te gaan. Een stukje oogzorg leveren, medewerkers scholen en ervaren wat het is om eventueel later weer te gaan en meer continuïteit te geven”. Vriendin en collega Janneke van Lith-Verhoeven en haar man Yannick waren ons een half jaar geleden al voorgegaan. Hun enthousiaste verhalen en kritische observaties waren voor ons mede aanleiding om vol verwachtingen in te stemmen met het verzoek. Daarnaast was het ook een weerzien met het land voor Maria, die in 2006 gedurende een periode van 4 maanden in Sierra Leone heeft verbleven.

FAD, is een kleine NGO die zich richt op het (financieel) ondersteunen van (oog)zorg- en landbouwprojecten en het verlenen van microkredieten in Sierra Leone. Het doel is om de lokale bevolking en zorgwerkers te helpen bij hun zelfredzaamheid en ze zo veel als mogelijk onafhankelijk te maken van buitenlandse inmenging.

We zijn dus gegaan. Twee weken, waarbij gedurende de eerste week samen met Wim Klein Poelhuis en later met Berend Schaeffner de oogzorg in ‘Baptist Eye Hospital Lunsar’ en in het ‘United Methodist Church Eye Hospital’, Serola Hospital genoemd, in Kissy, Freetown, werden ondersteund. We hebben daar een aantal klinische lessen gegeven, spreekuren gedaan en mee geopereerd. Een unieke kans en veel ervaring opgedaan over het werken in een van de armste landen in de wereld. En weet je…ook hier in Sierra Leone wordt veel geklaagd over zand gevoel en prikkende ogen, net als bij ons.

Wat anders is zijn de vaak dramatische ziektegevallen met staar, glaucoom, ongevalsslachtoffers die pas na weken komen, al jaren bestaande en steeds groter wordende tumoren en de vele, vele blinden. Toegankelijkheid tot zorg is een groot probleem in Sierra Leone. Daarnaast gaan mensen vaak in eerste instantie hulp te zoeken bij de traditional healers, de kruidendokters. Dit brengt in vele situaties zelfs grotere schade aan. Daarnaast ontbreekt het de mensen vaak aan vervoer, ze begrijpen de ernst vaak niet of hebben geen financiële middelen. Hier moet je namelijk alles zelf betalen. Voor de echte armen springt FAD daarom vaak in. Wat toegankelijkheid betreft heeft Sierra Leone slechts een handvol oogartsen op een bevolking van bijna 7 miljoen in een land dat meer dan twee keer zo groot is als Nederland. En die werken allemaal in grotere steden. Om de bevolking te bereiken worden daarom zgn. ‘outreach-camps’ georganiseerd. Kampen in uithoeken van het land, waarbij m.b.v. eenvoudige screening gezocht wordt naar behandelbare patiënten om die vervolgens te helpen om naar de verschillende klinieken te gaan. Wij hebben met zo’n screening meegedaan en tijdens een dagdeel 70 patiënten gezien.

              

Bij een gebrek aan oogartsen zijn er ook een aantal gespecialiseerde verpleegkundigen opgeleid tot zgn. ‘cataract-surgeon’. Zij zijn in staat zelfstandig spreekuren te doen en staaroperaties en andere ingrepen te verrichten.

Na de eerste week was er tijd voor wat ontspanning en hebben we genoten van het mooie strand bij ‘Eden beach’ en de natuur. Maar we zijn ook langs de sporen van de verwoestende modderstroom van juli 2017 in Freetown gereden. Sierra Leone is een land dat nogal wat te verduren heeft: De vreselijke 11 jaar durende oorlog, die in 2002 eindigde; de ebola crisis en dan ook nog modderstromen die vele slachtoffers eisen.

 

 

 

 

 

De tweede week hebben we naast oogzorg ook op andere projecten inzet geleverd. Wim en Berend waren terug naar huis en Beppie en Bert waren gekomen. Het grootste project was het landbouwproject waarvoor een grote tractor was gehuurd, lokaal rijstzaad was gekocht en betrokkenheid van lokale dorpelingen en boeren was geregeld…tenminste dat was allemaal de bedoeling. Maar molens draaien hier langzaam en veel druk is nodig om zaken in beweging te krijgen. Na dagen soebatten werd het toch nog een succes, waardoor hopelijk vlak voor de start van het regenseizoen het zaaigoed in de grond zit.

 

 

 

 

 

 

 

We hebben verschillende gezondheidsposten/klinieken bezocht en goederen gebracht: in de dorpen Fabaina, Songo en Sumbuya.

Los van het oogartsenwerk heeft Maria haar eigen agenda gevolgd. Zij is naar het enige psychiatrische ziekenhuis geweest waar in verband met een chronisch tekort aan medicijnen en behandelmogelijkheden (2 psychiaters in het hele land!), nog gebruik gemaakt wordt van het ketenen van psychiatrische patiënten, aan grote kettingen. Geestelijke gezondheidszorg staat nog helemaal in de kinderschoenen. Stigmatisering en overtuiging dat het vooral te maken heeft met de duivel en beheksing staan nog op de voorgrond.

Ook heeft zij verschillende algemene ziekenhuizen bezocht, heeft contacten gelegd met mental health workers en andere organisaties op het gebied van (psycho-sociale) zorg en training. Hiervoor is ze oa. in Makeni en Freetown geweest. Tevens heeft zij haar collega’s van Artsen zonder Grenzen in Freetown een bezoek gebracht.

Een casus is het vermelden waard: Tijdens het ‘oog kamp’, georganiseerd door een Sierra Leonese verpleegkundige die tevens ’cataract surgeon’ is, ontmoetten we een blinde 19-jarige jonge vrouw, Fatima. Zij bleek een eindstadium glaucoom te hebben en was onbehandelbaar. Dit oog-kamp werd door de 2 oogartsen vanuit FAD, Wim en Henk, gesuperviseerd en geassisteerd voor de complexere casussen. Fatima was erg verdrietig en in zichzelf gekeerd, ze had gehoopt dat de dokters nog iets voor haar zouden kunnen doen. We hebben tijd kunnen nemen om naar haar verhaal te luisteren. Haar vader is lang geleden overleden, haar moeder verblijft in het Noorden van het land en is al lange tijd ziek. Moeder heeft 2 dochters, voor wie ze niet meer kon zorgen en de armoede is groot. De zus van Fatima leeft blijkbaar op de straat, waar ze aan het overleven is. Contact met haar is er niet meer. Fatima begon 5 jaar geleden steeds slechter te zien, wat haar leven steeds meer beperkte. Door de ziekte van moeder, werd de situatie thuis steeds onmogelijker. De zus van moeder, die net buiten Freetown in Waterloo woont, heeft om deze reden Fatima in huis genomen. Tante is ‘trader’: ze gaat iedere dag de markt op en probeert wat waren te verkopen. Fatima blijft ondertussen noodgedwongen in haar kamer, wachtend tot tante weer terugkomt. Ze helpt haar met wassen van kleding (handmatig) maar verder kan ze tot nu toe niet zo veel.

Op mijn vraag wat ze zelf graag zou willen voor de toekomst, antwoordde ze: “I want to become somebody”.

Via dit oogkamp en de contacten in Sierra Leone is het gelukt om Fatima in het blindeninstituut in Freetown te plaatsen. Zij zal hier intern gaan verblijven en braille gaan leren en vaardigheden ontwikkelen om beter met haar handicap om te gaan. Zelfredzaamheid en betekenis hebben, zullen de aandachtspunten voor haar worden.

De laatste dagen waren meer ontspannen: er was onafhankelijksdag met feesten en plezier en het was weekend, zodat we tijd hadden om nog wat te zien.

                      

“Straatbeeld, inclusief de plaatselijke schoenenzaak”

Onderweg naar het vliegveld zijn we met een stokoude pont overgevaren, wat een ervaring op zich was.

           

De vlucht was tot Monrovia voorspoedig, maar daar bleek er een storing aan het vliegtuig te zijn, zodat we twee (!) dagen vertraging opliepen en verplicht in een hotel bij de luchthaven van Liberia moesten bivakkeren.

Een heel verhaal dat maar nauwelijks onze ervaring beschrijft! Wat blijft hangen?

• Verbazingwekkende mensen die erg vriendelijk zijn, die geloven in voodoo en hekserij en duivels en die keuzes maken ten aanzien van hun gezondheid. Zoals gezegd hebben zij vaak voorkeur om eerst naar een herbalist te gaan, of gewoon iets bij een winkeltje te kopen waardoor het vaak alleen maar verslechtert met vaak hoge kosten en grote risico’s.
• Er lijkt sprake van een grote mate van vergevingsgezindheid na de oorlog, waardoor het voorkomt dat daders en slachtoffers ‘gebroederlijk’ naast elkaar lijken te leven.
• Geloof dat God zal ingrijpen, waar nodig.
• Het gebrek aan bewustzijn en verantwoording nemen voor de eigen leefomgeving: vervuiling alom met overal plastic en een ernstige luchtvervuiling in met name Freetown.
• Het besef dat wij eerste-wereld-landers alles toch wel erg duur en complex maken. Met zeer beperkte middelen wordt zeer acceptabele oogzorg gegeven tegen lage kosten met een minimum aan zorgprofessionals.
• Het grote gebrek aan goede medicijnen, maar een grote beschikbaarheid van verlopen medicatie die lukraak wordt verkocht en onjuist gebruikt.
• De verwevenheid van de politiek in alles wat gedaan wordt.
• De schoonheid van het land, als je tenminste buiten de drukte komt en de vervuiling wegdenkt.

             

Dit verhaal is niet compleet. Er zijn zoveel indrukken, verbazingen en vraagstukken die moeilijk in het kort over te brengen zijn. We hebben een eerste ervaring met de werkzaamheden van FAD gekregen. Daarom spreken wij graag onze dank uit naar de mensen die dit mogelijk hebben gemaakt! Allereerst naar de lokale staf: Rev. James, AKK en Daniel. Daarnaast naar Wim en Berend, als artsen-bestuursleden van FAD overal bij betrokken. En last but not least naar Beppie en Bert die met hun volharding, enthousiasme, eerlijkheid en directheid deuren weten te openen, projecten weten vlot te trekken, en ondanks sommige teleurstellingen en financiële verliezen niet aflaten in hun betrokkenheid bij de arme Sierra Leonese bevolking. Het woord ‘FRIENDS’ in de naam van de organisatie doen zij echt eer aan en wij hebben een groot respect daarvoor. Het was een eye-opener en een groot genoegen om mee te kunnen, maar het zal niet onze laatste keer zijn!